Pleidooi voor de liefde en triadisch werken

Interview met Gert Jan Kloens, manager behandelzaken binnen de SPA Mentrum HOV Klinieken*
door Charles Enderman
Psychiatrie: pleidooi voor de liefde en triadisch werken.

De economie is volgens Gert Jan Kloens de laatste tien jaar te veel de zorg ingekomen. De kwaliteit van de zorg staat hierdoor onder druk. Dit terwijl de zorgvraag juist toeneemt. Er is steeds minder plaats voor daadwerkelijk contact tussen hulpverleners, de cliënt en zijn omgeving. Dit wordt ook nog eens versterkt door de enorme regeldruk in de psychiatrie.

Onze maatschappij is in verregaande mate radicaal geïndividualiseerd in een “selfie en happiness cultuur”. In deze cultuur staat de vraag “What’s in it for me?” centraal. Je denkt en gedraagt je consumptief, anderen moeten er voor jou zijn. Een kinderlijke opstelling, vindt Gert Jan Kloens.
De onbarmhartige druk om je altijd maar gelukkig te voelen neemt toe. Gert Jan ziet de radicale individualisering alleen maar toenemen. Hij geeft als voorbeeld de sociale media. Naast de vele voordelen hiervan, neemt het intermenselijke contact hierdoor af. Vooral onder jongeren, de nieuwe generatie. Virtueel hebben we veel vrienden, maar het gevoel van eenzaamheid neemt alleen maar toe. Mensen voelen zich steeds minder verbonden en leger, blijkt uit allerlei onderzoeken. In de politiek en de zorg wordt het woord “samen” wel weer veel gebruikt, maar dit staat haaks op de realiteit.

Ook onze hulpverleners zijn geïndividualiseerd; zij zijn onvoldoende opgevoed en geschoold in “wij-samen”. Het gros van de therapeuten heeft liever een één-op-één contact, dus zonder de naastbetrokkenen, en is voornamelijk geschoold in stoornisgerichte methoden en technieken. Dus niet gericht op het contact met de cliënt en zijn omgeving. Terwijl uit onderzoek blijkt dat “triadisch werken” de behandeling veel effectiever maakt.
Voor iedereen geldt dat de kwaliteit van leven voornamelijk bepaald wordt door sociale-relatiekwaliteit. Dit heeft een enorme invloed op onze (geestelijke en fysieke) gezondheid en ons gevoel van geluk. Volgens Gert Jan komt dit te weinig aan bod in de behandeling. Goed voor jezelf en de ander zorgen is daarbij belangrijk. Daar komt liefde om de hoek kijken. Dat is de tegenhanger van de selfie en happinesss cultuur.

Het draait om de liefde voor jezelf en de liefde voor een ander
Stel jezelf dan de volgende vragen: “Als ik er niet voor mezelf ben, wie is er dan voor mij? Maar als ik er alleen voor mezelf ben, wat ben ik dan? En als niet nu, wanneer dan wel?”
Liefde is te definiëren als een fundamenteel principe, of oerbron met eigenschappen. Vriendelijkheid, geduld, respect, vergeving en verdraagzaamheid zijn voorbeelden van liefde-eigenschappen. Liefhebben is de vervolgens ‘het doen’, de act van de liefde. Onderzoek toont aan dat mensen met een vermogen tot liefhebben gelukkiger en gezonder zijn in vergelijking met mensen die dat vermogen ontberen of slechts oog hebben voor zichzelf.

Gert Jan Kloens wil het “wij samen” meer concreet vorm geven binnen Mentrum. De zorg voor mensen die (even) niet kunnen meekomen meer laten bepalen door het echt contact maken, vriendelijk zijn, geduld hebben, het goede voorbeeld geven en uitleggen waarom dit belangrijk is. Een groot deel van de cliënten kan zo geholpen worden in het weer vertrouwen krijgen in zichzelf. Zodat ze uit hun persoonlijk isolement kunnen komen en zelf weer een bijdrage kunnen leveren. Ondanks hun klachten. Gert Jan is een groot voorstander van de “positieve” psychologie. Hierbij staan thema’s als vriendelijkheid, vergeving en altruïsme centraal. Niet voorbijgaan aan de lijdende kant, maar wel meer het licht werpen op het positieve dat er nog is en dat zich verder kan ontwikkelen. Samenwerking met de naastbetrokkenen is essentieel voor het herstel van cliënten. Arkin doet het daarin goed op papier, maar het papier is wel verder dan de praktijk. Naasten en familie kunnen veel meer betrokken worden in de behandeling en deze samen vormgeven. In alle fasen van de behandeling, van intake tot nazorg.

Gert Jan werkt al meer dan 20 jaar triadisch in zijn eigen praktijk en ziet dat dit leidt tot uitstekende behandelresultaten. Ook de terugval van cliënten vermindert daardoor aanzienlijk. Triadisch werken is ook realistischer dan één-op-één behandeling. Ieder mens is namelijk in essentie een relationeel wezen. Het is een ontkenning van de werkelijkheid als je te geïndividualiseerd werkt. Zo simpel is het.
Het belang van liefdevolle relaties voor het herstel van de cliënt
Gert Jan staat achter de inzet van de Naastbetrokkenenraad om nu te bekijken in hoeverre er in de praktijk triadisch wordt gewerkt. Te bepalen hoeveel cliënten er eigenlijk een contactpersoon hebben binnen Arkin/Mentrum en in hoeverre het behandelplan in samenwerking met naastbetrokkenen wordt opgesteld. Om van daaruit verbetering aan te brengen. Continu elkaar als hulpverleners attent maken op het belang van samenwerking. Dit ook naar de cliënt en naar zijn omgeving toe doen. Samen de strijd aangaan tegen de eenzaamheid en de verveling. Dat iemand niet weet wat te doen in het weekend, laat staan met wie, dat vindt hij heel verdrietig.

Gert Jan zal zich als manager behandelzaken dan ook inzetten om de doelstelling van Mentrum op dit gebied zo veel mogelijk te concretiseren, die zijn nu te vaag. Zijn collega-managers delen zijn visie op triadisch werken. Hij zit dan momenteel aan tafel met de naastbetrokkenenconsulenten van zijn afdelingen en kijkt samen met hen wat er nodig is om het triadisch werken verder uit te rollen. Scholing en onderwijs vormen daarvoor volgens hem de basis.
Samen met cliënten, naastbetrokkenen en hulpverleners het belang van liefdevolle relaties voor de gezondheid erkennen en dat als uitgangspunt nemen in de behandeling.

Dr. Gert Jan Kloens is manager behandelzaken binnen SPA Mentrum, docent voor professionals in de GGz en auteur van boeken over liefde en relatiekwaliteit. Zijn meest recente boek is getiteld “Wat is Liefde? Een pleidooi voor herijking” dat hij samen met drs. Grethe van Duijn heeft geschreven. Meer weten over het werk van Gert Jan? Ga naar www.verbeterjerelatie.nl en www.share-healthcare.org. Reacties op dit artikel zijn welkom en kunnen gemaild worden naar naastbetrokkenenraad@arkin.nl.
*Dit zijn de vijf Herstelondersteunende Vervolgklinieken van SPA (Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam) Mentrum, namelijk Jan Thoméepad, Sporenburg, Reigersbos, Jean Desmetstraat en Domselaerstraat.